باغ محتشم رشت
سال ۱۳۲۰ هجری قمری،مظفرالدین شاه برای تماشای گاوبازی وارد باغی میشود که بعدها در سفرنامهاش مینویسد: “درختان جنگلی زیاد، عمارتی سهطبقه چوبی، و منطقهای بسیار باصفا.” همان باغی که امروز شما میتوانید در آن قدم بزنید. همان درختانی که شاه قاجار دید، هنوز سر جای خودشان ایستادهاند.
باغ محتشم رشت یک قصه است. قصهای که از زمان ناصرالدین شاه شروع شد و هنوز هم ادامه دارد. اکبرخان بیگلربیگی، یکی از ثروتمندترین مردان دوره قاجار، باغی ساخت که قرار بود نام او را برای همیشه ماندگار کند. اما زندگی طور دیگری رقم خورد. باغ به دختر او رسید، دختر او با محتشمالملک ازدواج کرد، و باغ نام محتشم گرفت. بعد دولت آمد، باغ را به خاطر بدهیهای مالیاتی گرفت، و آن را به مردم داد.
حالا این قدیمیترین پارک رشت متعلق به همه است. مادربزرگها صبحها زیر درختان صد ساله مینشینند، کودکان در شهربازی بازی میکنند، جوانها عکس میگیرند، و عمارت کلاه فرنگی در قلب باغ، مثل یک شاهد تاریخی به همه آنها نگاه میکند. عمارتی که دویست سال است با رطوبت ۹۵ درصدی گیلان، با زلزلهها، و با گذر زمان جنگیده و هنوز پایدار ایستاده است.
رودخانه گوهررود از کنار باغ میگذرد. روزگاری محل ماهیگیری بود، امروز فقط جریان دارد و یادآور روزهای خوب گذشته است. اما همین جریان آب، همین صدای آرام رودخانه، همین درختان قدیمی، و همین عمارت تاریخی کافی است که باغ محتشم را به یکی از بهترین جاهای دیدنی رشت تبدیل کند.
اگر میخواهید بدانید چرا این پارک شهر رشت بیش از یک پارک معمولی است، چرا باید حتماً از آن بازدید کنید، و چه داستانهایی پشت این درختان و این عمارت پنهان است، با من همراه باشید.
باغ محتشم کجاست؟ آدرس دقیق و مسیر دسترسی
باغ محتشم در جنوب شهر رشت، در خیابان حافظ و کنار رودخانه گوهر رود قرار دارد. اگر از میدان شهرداری حرکت کنید، کمتر از ده دقیقه پیادهروی تا باغ فاصله دارید. این موقعیت مکانی باعث شده که دسترسی به آن برای هر کسی آسان باشد.
میتوانید از اتوبوسهای شهری که مسیر خیابان حافظ را طی میکنند استفاده کنید. تاکسیهای شهری نیز این مسیر را به خوبی میشناسند و شما را تا جلوی باغ میرسانند. اگر با ماشین شخصی میآیید، پارکینگهای عمومی در نزدیکی باغ وجود دارد.
یکی از جذابترین ویژگیهای باغ محتشم این است که ورودی آن رایگان است. نیازی به پرداخت هزینه ورودی ندارید و میتوانید هر زمان که خواستید، وارد این فضای سبز شوید.
تاریخچه باغ محتشم؛ از ملک خصوصی تا میراث عمومی
اکبرخان بیگلربیگی و آغاز داستان
تاریخ باغ محتشم رشت به دوران ناصرالدین شاه قاجار بازمیگردد. جایی در نیمه دوم قرن نوزدهم، زمانی که رشت هنوز شهری کوچک بود و جمعیتش قابل مقایسه با امروز نبود. اکبرخان بیگلربیگی، مردی که اجارهدار گمرکات شمال ایران بود و از ثروتمندترین افراد عصر ناصری به شمار میرفت، تصمیم گرفت باغی بسازد که نمونهاش را کمتر دیده بودند.
او نه تنها زمین را تهیه کرد، بلکه شخصاً بر کاشت هر نهال نظارت داشت. همان نهالهای ظریفی که امروز به درختان تنومند و کهنسال تبدیل شدهاند. خیابانکشی داخل باغ، احداث عمارت کلاه فرنگی، و طراحی فضای سبز، همه تحت نظر مستقیم او انجام شد.
اکبرخان میخواست جایی بسازد که نه فقط برای استراحت تابستانی، بلکه برای نمایش ذوق هنری و قدرت خانوادهاش باشد. او جایی ساخت که تا قرنهای بعد باقی بماند و مردم از آن لذت ببرند.
چگونه باغ به نام محتشم معروف شد؟
پس از مرگ اکبرخان در سال ۱۳۰۷ هجری قمری، این باغ به تنها دختر او به ارث رسید. دختری که با پسرعمویش، صادق خان اکبر محتشم الملک (سردار معتمد)، ازدواج کرده بود. از همان زمان به بعد، این باغ با نام محتشم شناخته شد و این نام تا به امروز پای ثابت ماند.
در دوره پهلوی، به دلیل بدهیهای مالیاتی سنگین، دولت این باغ را تصرف کرد و کاربری آن را تغییر داد. دیگر این باغ یک ملک خصوصی نبود، بلکه به پارک عمومی رشت تبدیل شد. این تصمیم، اگرچه برای خانواده محتشم شاید تلخ بود، اما برای شهر رشت هدیهای بزرگ شد. از آن پس، هر کسی میتوانست از این باغ بازدید کند.
کوچک شدن باغ در گذر زمان
در ابتدا، مساحت باغ محتشم چندین برابر مساحت فعلی آن بود. داستانها میگویند که اگر بدون راهنما وارد این باغ میشدید، در آن گم میشدید. اما با گسترش شهر، خیابانکشیهای جدید، و احداث ساختمانهای دولتی، کمکم از وسعت این باغ کاسته شد.
در سی سال اخیر، با احداث ساختمان استانداری و شهربازی در محوطه آن، باز هم کوچکتر شد. البته تشکیلات استانداری اخیراً به جای دیگری انتقال یافته و قرار است در محل قبلی آن، ساختمانی برای کتابخانه مرکزی رشت تدارک دیده شود.
اما حتی با این کوچک شدن، باغ محتشم همچنان یکی از زیباترین و پرطرفدارترین پارکهای شهر است. هنوز هم درختان قدیمی اینجا هستند، هنوز هم عمارت کلاه فرنگی در جای خود ایستاده است، و هنوز هم رودخانه گوهررود از کنار آن میگذرد.
عمارت کلاه فرنگی؛ شاهکار معماری دوره قاجار
چرا کلاه فرنگی؟
یکی از جذابترین بخشهای باغ محتشم، عمارت کلاه فرنگی است. اما چرا این نام؟ اگر به این بنا از دور نگاه کنید، متوجه خواهید شد که طبقه بالایی آن شبیه کلاه سیلندری است، همان کلاههایی که مردان اروپایی در قرن نوزدهم میپوشیدند. این شباهت باعث شد که این نوع معماری در ایران به “کلاه فرنگی” معروف شود.
این سبک معماری قاجاری در دوره قاجار رواج پیدا کرد، زمانی که تعاملات ایران با اروپا بیشتر شد و معماران ایرانی شروع به ترکیب سبکهای ایرانی و اروپایی کردند. نتیجه این ترکیب، بناهایی بود که هم ریشه در معماری سنتی ایران داشتند و هم عناصری از طراحی مدرن اروپایی را در خود جای داده بودند.
ویژگیهای معماری عمارت
از بیرون که به عمارت کلاه فرنگی نگاه کنید، به نظر میرسد که سه طبقه دارد، اما واقعیت این است که چهار طبقه دارد. طبقات اول و دوم هر کدام دارای دو اتاق هستند که با پنجرههای بزرگ، نورگیری عالی و تهویه مناسب را فراهم میکنند. این طراحی برای آبوهوای مرطوب گیلان بسیار هوشمندانه بوده است.
بلندترین اتاق این عمارت، هشتضلعی است و از هر طرف پنجره دارد که منظرهای ۳۶۰ درجه به باغ و اطراف آن ارائه میدهد. تصور کنید در طبقه بالا بایستید و از هر سمت، سبزی باغ را ببینید. این طراحی نشان میدهد که معماران آن زمان چقدر به ارتباط بنا با طبیعت اهمیت میدادند.
مصالح بهکار رفته در این بنا شامل آجر، چوب و گچ است. بام آن به صورت خرپشتهای طراحی شده و پوششی از سفال خمرهای دارد. جالب است بدانید که زیر این سفالها، لایهای از سفالهای دیگر قرار دارد که وظیفه عایقبندی گرمایی و سرمایی را بر عهده دارند.
دور تا دور ساختمان در طبقه اول به صورت ایوان و در طبقه دوم به صورت بالکنی چوبی طراحی شده که ۶۸ ستون، بام ساختمان را نگه داشتهاند. این ستونها با کندهکاریهای زیبا تزئین شدهاند و هر کدام داستانی از هنر دست معماران قاجاری را روایت میکنند.
عمارتی که دویست سال دوام آورد
یکی از شگفتانگیزترین جنبههای عمارت کلاه فرنگی رشت این است که بیش از دو قرن است که ایستاده است. در شهری با رطوبت ۹۵ درصدی، با برفهای سنگین زمستان، و با زلزلههای متعددی که گیلان را لرزاندهاند، این بنای چوبی همچنان پابرجاست. این دوام نشان میدهد که معماری آن چقدر دقیق و محکم بوده است.
امروزه این عمارت به مدیریت میراث فرهنگی گیلان واگذار شده و به عنوان مرکز آموزش هنرهای دستی استفاده میشود. گاهی اوقات نمایشگاههای هنری و فرهنگی در آن برگزار میشود. در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۷۶۴، این بنا به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
رودخانه گوهررود؛ همسایه آرام باغ
در انتهای باغ محتشم، رودخانه گوهررود با انحنای خاصی از جنوب باغ عبور میکند و به زیبایی محیط میافزاید. در گذشته، این رودخانه محل ماهیگیری مردم محلی بود. خانوادهها میآمدند، کنار رودخانه مینشستند، و ساعتها ماهی میگرفتند.
اما متأسفانه امروزه رودخانه گوهر رود به دلیل ریختن فاضلابهای شهری و بیمارستانی، آلوده شده و دیگر آن روزهای قدیم را ندارد. این یکی از تلخترین تغییراتی است که باغ محتشم در طول زمان تجربه کرده است. اما حضور این رودخانه هنوز هم به فضای باغ جان میبخشد و صدای آب جاری، آرامشی دوچندان به بازدیدکنندگان میدهد.
امکانات باغ محتشم؛ بیش از یک فضای سبز
برای کودکان
باغ محتشم رشت تنها یک مکان تاریخی نیست، بلکه فضایی است برای همه اعضای خانواده. برای کودکان، زمین بازیهای مجهز، وسایل بازی ایمن، و فضای باز برای دویدن وجود دارد. شهربازی کوچکی هم در بخشی از باغ قرار دارد که کودکان را ساعتها سرگرم میکند.
برای ورزشکاران
برای کسانی که به ورزش علاقهمند هستند، مسیرهای پیادهروی مشخص، فضایی برای دوچرخهسواری، و وسایل ورزشی همگانی در دسترس است. صبحها، ساکنان محلی به اینجا میآیند، میدوند، یوگا انجام میدهند، و روز خود را با انرژی مثبت شروع میکنند.
برای خانوادهها
نیمکتهای متعدد، آلاچیقها، و فضاهای سبز مناسب برای پیکنیک، باغ محتشم را به مقصدی ایدهآل برای گردهماییهای خانوادگی تبدیل کرده است. در روزهای آخر هفته، خانوادهها با سفرههای پر از غذاهای محلی گیلان، زیر سایه درختان مینشینند و ساعتها با هم وقت میگذرانند.
امکانات رفاهی
سرویسهای بهداشتی تمیز، نمازخانه، کانون پرورش فکری کودکان، آبنما، و نورپردازی شبانه از دیگر امکانات این باغ هستند. همه این امکانات باعث شده که پارک شهر رشت نه فقط یک مکان تاریخی، بلکه یک مرکز تفریحی و فرهنگی فعال باشد.
بهترین زمان بازدید از باغ محتشم
بهار؛ فصل شکوفهها
اگر بخواهم صادق باشم، هر فصل باغ محتشم زیبایی خاص خود را دارد. اما بهار، فصلی است که این باغ به اوج زیبایی خود میرسد. درختان شکوفه میدهند، هوا معتدل است، و بوی گل و گیاه در همهجا پیچیده است. اگر در فروردین یا اردیبهشت به رشت سفر کنید، حتماً یک صبح را به بازدید از این باغ اختصاص دهید.
پاییز؛ فصل رنگها
اما پاییز هم منحصربهفرد است. برگهای زرد و قرمز، فرش رنگارنگی روی زمین میپهنند و قدم زدن روی آنها، تجربهای است که هر عاشق طبیعتی باید داشته باشد. در پاییز، باغ محتشم مانند یک تابلوی نقاشی است که طبیعت آن را با دقت ترسیم کرده است.
زمستان؛ فصل باران
زمستان، فصل بارش در گیلان است. بارانهای ریز گیلانی که روی برگهای درختان مینشیند و صدای قطرههای آب، آرامش عجیبی به محیط میدهد. اگر عاشق باران هستید، زمستان بهترین زمان برای بازدید از باغ محتشم رشت است. البته فراموش نکنید که چترتان را همراه ببرید!
تابستان؛ فصل سایه
تابستان در گیلان معمولاً گرم و مرطوب است، اما درختان انبوه باغ محتشم، سایهای خنک فراهم میکنند که از گرما میتوانید فرار کنید. بسیاری از مردم محلی در تابستان، عصرها به این باغ میآیند تا در هوای خنکتر، قدم بزنند.
داستانهایی که باغ محتشم روایت میکند
مظفرالدین شاه و گاوبازی
در سال ۱۳۲۰ هجری قمری، مظفرالدین شاه قاجار در دومین سفر فرنگی خود، به رشت آمد. او برای تماشای مسابقه بومی ورزاجنگ یا همان گاوبازی، به باغ محتشم رفت. در سفرنامه خود، او اینگونه نوشت: “باغ محتشم، درختان جنگلی زیادی دارد. عمارتی سه طبقه و چوبی در قلب باغ احداث شده است و منطقه بسیار باصفایی میباشد.”
این نوشته نشان میدهد که باغ محتشم حتی در آن زمان، یکی از زیباترین باغهای شمال ایران بوده است.
هوشنگ ابتهاج و تدفین در باغ محتشم
در ۵ شهریور ۱۴۰۱، اتفاقی افتاد که نام باغ محتشم را بیش از پیش سر زبانها انداخت. پیکر هوشنگ ابتهاج، شاعر بلندآوازه ایرانی که با نامهای “ه.ا. سایه” و “سایه” شناخته میشود، طبق وصیت خودش در این باغ به خاک سپرده شد.
این انتخاب، نشان میدهد که باغ محتشم نه فقط برای گردشگران، بلکه برای هنرمندان و شاعران نیز جایگاه ویژهای دارد. جایی که آرامش، زیبایی، و تاریخ در کنار هم قرار دارند.
جاذبههای دیدنی اطراف باغ محتشم
میدان شهرداری رشت
یکی از مکانهایی که در نزدیکی باغ محتشم قرار دارد، میدان شهرداری است. این میدان با ساختمان تاریخی شهرداری، یکی از نمادهای شهر رشت بهشمار میرود. میتوانید بعد از بازدید از باغ، به این میدان بروید و از معماری زیبای ساختمان شهرداری لذت ببرید.
بازار بزرگ رشت
بازار بزرگ رشت با تنوع محصولات محلی، یکی از جذابترین جاهای دیدنی رشت است. از ماهی تازه خلیج فارس گرفته تا زیتونهای محلی، انواع ترشیها، و صنایعدستی گیلان، همه در این بازار یافت میشود. فاصله بازار تا باغ محتشم کم است و میتوانید پیاده به آن بروید.
موزه میراث روستایی گیلان
این موزه با بازسازی خانههای سنتی روستایی، فضایی عالی برای آشنایی با فرهنگ و تاریخ گیلان فراهم کرده است. اگر علاقهمند به شناخت سبک زندگی روستایی گیلان هستید، حتماً از این موزه بازدید کنید.
چرا باغ محتشم رشت را ببینیم؟
برای لمس تاریخ
در باغ محتشم رشت میتوانید تاریخ را لمس کنید. درختانی که بیش از صد سال دارند، عمارتی که از دوره قاجار باقی مانده، و فضایی که شاهد رویدادهای مختلف تاریخی بوده است. اگر عاشق تاریخ هستید، این باغ گنجینهای است که نباید از دست بدهید.
برای تجربه معماری منحصربهفرد
عمارت کلاه فرنگی نمونهای بینظیر از معماری قاجاری است. ترکیب سبک ایرانی و اروپایی، طراحی هوشمندانه برای آبوهوای گیلان، و دوام بیش از دو قرن، همه و همه این بنا را به یک شاهکار معماری تبدیل کردهاند.
برای فرار از شلوغی شهر
در دنیای امروز که همهجا شلوغ، پر سر و صدا، و پر استرس است، باغ محتشم فضایی آرام و دلنشین برای استراحت فراهم میکند. جایی که میتوانید روی نیمکتی بنشینید، کتابی بخوانید، یا فقط به درختان و آسمان نگاه کنید.
برای گذراندن وقت با خانواده
امکانات خوب برای کودکان، فضاهای مناسب برای پیکنیک، و محیط امن، این باغ را به مقصدی عالی برای خانوادهها تبدیل کرده است.
نکات کاربردی برای بازدیدکنندگان
بهترین ساعت برای بازدید
اگر میخواهید از شلوغی فرار کنید، صبح زود بهترین زمان است. ساعت ۷ تا ۹ صبح، باغ آرام است و میتوانید از فضای خلوت لذت ببرید. عصرها هم، خصوصاً در روزهای آخر هفته، شلوغتر میشود.
چه چیزهایی همراه ببریم
اگر قصد پیکنیک دارید، سفره و غذا را فراموش نکنید. البته توجه کنید که پس از خود را جمع کنید و محیط را تمیز نگه دارید. در فصل بهار و تابستان، کرم ضد آفتاب و کلاه مفید است.
رعایت نکات زیستمحیطی
باغ محتشم میراث همه ماست. لطفاً زبالههای خود را در سطلهای مخصوص بیندازید، به درختان و گیاهان آسیب نزنید، و از تولید سر و صدای بیش از حد خودداری کنید.
جمعبندی
باغ محتشم رشت بیش از یک پارک است. اینجا داستان زمان است، روایت تاریخ است، و نمونهای از معماری هنرمندانه دوره قاجار است. وقتی از خیابان حافظ وارد این باغ میشوید، انگار قدم به دنیایی دیگر میگذارید. دنیایی که در آن درختان صد ساله سایه میافکنند، عمارت کلاه فرنگی با غرور ایستاده است، و رودخانه گوهر رود آرام جاری است.
از روزهایی که اکبرخان بیگلربیگی نهالها را با دست خودش کاشت تا امروز که میلیونها نفر از این فضای سبز لذت بردهاند، این باغ پای ثابت تاریخ رشت بوده است. قدیمیترین پارک رشت نه فقط یک مکان تفریحی، بلکه بخشی از هویت این شهر است.
اگر به گردشگری رشت علاقهمند هستید، اگر دوست دارید تاریخ را لمس کنید، اگر میخواهید در فضایی آرام و دلنشین قدم بزنید، یا حتی اگر فقط به دنبال جایی هستید که با خانواده وقت بگذرانید، باغ محتشم منتظر شماست.
این پارک شهر رشت با تمام امکاناتش، با عمارت زیبایش، و با درختان قدیمیاش، یکی از بهترین جاهای دیدنی رشت است که هر گردشگری باید حداقل یک بار از آن بازدید کند.
و حالا نوبت شماست. اگر تا به حال از باغ محتشم رشت بازدید کردهاید، تجربه خود را با ما در بخش نظرات به اشتراک بگذارید. بهترین فصلی که رفتهاید چه بود؟ کدام بخش باغ بیشتر به دلتان نشست؟
تجربه کاربران درباره «باغ محتشم رشت»
اولین نفر باشید!
هنوز تجربهای برای «باغ محتشم رشت» ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.